قدیمی‌ترین مدرسه‌ی ملایر، در سال 1285 شمسی (یعنی 115 سال پیش) به کوشش مرحوم سیف الدوله با مدیریت «مجد السادات» در پارک ایجاد شد. چندین سال بعد، مدیر مدرسه‌ی پارک، «مرحوم خان‌باباخان» در داخل شهر، مدرسه‌ی چهار کلاسه‌ای بنا نهاد (1293 شمسی). این مرد بسیار متدین و در کار تعلیم و تربیت جدی بود. او چندین سال صادقانه در ملایر خدمت کرد و باعث گسترش دانش و ادب در میان جمع بسیاری از جوانان ملایری شد.

«خان‌باباخان» در ملایر با نام «مدیر» معروف بود و مدرسه‌اش که «مدرسه‌ی علمی اسلامی» نام داشت، عموماً با نام «مدرسه‌ی مدیر» شناخته می‌شد. در سال 1295 مدرسه‌ی ابتدایی و متوسطه‌ی آمریکایی در ملایر تأسیس شد. دکتر نجفقلی خان طبیب حاذق و روشنفکر ملایری، در این راه کوشش کرد و با هیئت‌های مذهبی آمریکایی در همدان تماس گرفت و آن‌ها را تشویق به تأسیس مدرسه در ملایر کرد. هزینه‌ی ساختمان و اثاثیه‌ی این مدرسه را هم «مرحوم اسدالله خان لطفعلیان» تدارک دید و سال‌ها این مخارج را به عهده داشت.

از جمله‌ی معلمین پر تلاش در مدرسه‌ی آمریکایی می‌توان به «جرج زیکلر»، «جان واتسن» و «خانم واتسن» اشاره کرد. این مدرسه در سال 1309 تعطیل شد و در محل آن یک دبستان پسرانه با نام «دبستان اسدی» تأسیس شد.

در سال 1298 نخستین دبستان دولتی در ملایر، به مدیریت «مرحوم حسینقلی میرزا» تأسیس شد. در سال 1305 هم نخستین دبستان دخترانه با سعی و همت خانم فخر الحاجیه سهرابی به وجود آمد. این دبستان بعدها به نام «دبستان فخریه» معروف شد.

این تلاش‌ها ادامه پیدا کرد و نهایتاً در حوالی 50 سال پیش، ملایر دارای 12 دبستان و 3 دبیرستان پسرانه و 5 دبستان و یک دبیرستان دخترانه بود. در این روزگار روستاهای ملایر نیز دارای چهل دبستان پسرانه و دو دبستان دخترانه بودند که بعضی شش کلاس و بیشترشان چهار کلاس داشتند.

منبع: ابراهیم صفایی، تاریخ ملایر، چاپ شرق، ص 7 ال 9.